Programma

Voorsmaakje

Samos en Leros zijn twee eilanden die, hoewel ze op een heldere dag in elkaars gezichtsveld liggen, een totaal verschillend karakter hebben: Samos is groot, groen, toeristisch, heeft ontelbaar veel stranden maar heeft ook een bevolking die – en dat is uitzonderlijk voor een Grieks eiland – veel meer met landbouw dan met zeevaart bezig is. Leros is klein, tamelijk volgebouwd, vol mannen die de zeven zeeën bevaren hebben, maar ook is het eiland getekend door een bijzondere geschiedenis, waardoor het toerisme nooit een vlucht heeft genomen. Ondertussen zijn er wel veel niet-Griekse expats neergestreken, die het straatbeeld in hoge mate bepalen.

Samos en Leros zijn ook de twee eilanden waar ik bloed zweet en tranen heb gelaten, en echt niet alleen omdat ik op beide eilanden een aantal ruïneuze huisjes heb opgeknapt. Het zijn eilanden waarop ik op alle mogelijke manieren geleefd heb, en waar ik me diep verbonden mee voel. Naast mijn eigen perikelen bij de renovatie van de huisjes, maakte ik er ook de economische crisis mee, die al snel werd verdrongen door een grote toestroom aan vluchtelingen uit Syrië, Afghanistan en andere landen. Waarna in de laatste twee jaar een ongekende toestroom aan met name Westeuropese toeristen volgde.

Deze eilanden lijken het vermogen te hebben ontwikkeld om (meestal tijdelijk, en soms letterlijk) als opvangkamp te fungeren voor bepaalde bevolkingsgroepen. Want eerder, ver voor het huidige vluchtelingen-issue, waren er politieke gevangenen die op beide eilanden werden vastgezet tijdens de Griekse burgeroorlog (met name op Samos), en in de decennia die daaraan vooraf gingen bouwde Mussolini Leros om tot een imposante marinebasis, waarna de Griekse regering besloot om er de grootste psychiatrische instelling van Griekenland neer te zetten. Maar veruit de grootste demografische verandering vond ruim 100 jaar geleden plaats, toen deze eilanden een enorme hoeveelheid aan Griekse vluchtelingen moest zien te verstouwen – na de Kleinaziatische katastrofi.

Hoe verschillend de eilanden ook zijn, ze lijken elke nieuwe invasie met glans te overleven. Of is dat maar schijn? En wat te denken van de meest recente invasie, die van de toeristen, met name de Turkse jachten en cruiseboten op Leros, en de groeiende aanwas aan Nederlanders die zomers de sfeer bepalen in menig Samiotisch dorp ?

Hoe Grieks zijn deze eilanden eigenlijk nog? En waren ze eigenlijk ooit wel authentiek? Hoe zit het bij voorbeeld met het verhaal dat Samos tijdens de Ottomaanse tijd een eeuw lang vrijwel leeg heeft gestaan? Of dat Erdogan zo zijn redenen heft om deze zo voor het grijpen liggende eilanden niet te bezetten? Waarom noemen de Grieken deze eilanden “akritika” – zoiets als “on the edge”?

In mijn lezing besteed ik aandacht aan hoe deze eilanden zich als kameleons door de eeuwen heen bewegen – behoedzaam, en dan ineens in sneltreinvaart en van kleur verschietend. Ik wil in het verhaal ook de socio-economische veranderingen proberen te benoemen die deze invasies met zich brengen, en zal daarbij, net als in mijn boeken en artikelen, het anekdotisch element niet schuwen.

Over de spreker

Ruard Wallis de Vries (Amsterdam, 1967) publiceert geregeld artikelen en boeken over Griekenland. Hij verdeelt zijn tijd tussen Oslo, Brussel en de Griekse eilanden.

Zijn eerste bezoek aan Griekenland dateert van de zomer van 1985, als Interrailer van 17 jaar oud. Hij was meteen verkocht en verknocht aan Hellas. Vervolgens was hij Erasmus-student in Athene, reisleider op Chios en Lesbos, freelance-journalist in Athene en opkoper/opknapper van een half dozijn Griekse bouwvallen op Samos en Leros. Ook vertaalde hij verschillende korte verhalen van het Grieks naar het Nederlands, en instigeerde een zomers filmfestival op Samos, waarop sinds 2012 Griekse kortfilms centraal staan. Sinds 2023 vormt hij de helft van het op Leros actieve muzikale duo ‘Déjà Ru’.

Naast diverse artikelen in NRC Handelsblad, Vrij Nederland en Lychnari publiceerde Ruard recentelijk twee boeken over Griekenland: ‘Misguided’ (Uitgeverij Ishin-Denshin, 2021) en ‘Griekse Toestanden’ (Uitgeverij Boudewijn Boer, 2022). In het voorjaar van 2025 staat het boek ‘Reislijder’ (werktitel) gepland (Uitgeverij Houtekiet).

Praktische informatie

Wanneer? woensdag 16 oktober 2024, om 19u30

Waar? leslokaal 0.4 (Blandijnberg 2, 9000 Gent)

Prijs? gratis voor leden van het Griekenlandcentrum, UGent studenten (m.u.v. PhD-studenten) en scholieren. Anderen betalen €5 aan de kassa.

Voorsmaakje

Crete, the largest of the Greek islands, has brought to us invaluable evidence on Ancient Greek language and its dialectal diversity. In Crete, we found clay tables with the Linear B script, which provide the oldest written evidence of the Greek language. They date back approximately to the time of the Trojan war, 1200 BC.  There, we also found the so-called “Queen of Inscriptions”, the biggest Ancient Greek inscription ever found, dated roughly around 500 BC.

What can these inscriptions tell us about the Ancient Greek dialects spoken in Crete and how they changed, over the thousand years before the arrival of the Romans? And what can these dialects tell us about the speakers’ identity? Cretans had an ambivalent and liminal identity, as islanders often do, also reflected in the resilience of their dialect to external influence. They were indeed viewed with a certain suspicion by other Greeks – Homer himself called Cretans a bunch of thieves and liars, and this fame lasted for a thousand years.

Over de spreker

Dalia Pratali Maffei obtained her BA (2016) and MA (2018) in Classics at Ca’ Foscari University of Venice and later received her PhD title at the University of Cambridge (2023), with a thesis on the dialect of inscribed epigrams, i.e. short poems written on inscriptions. She joined the University of Gent in 2023 as an FWO post-doctoral researcher, with a project on dialect contact between Doric and Koine Greek in the Hellenistic age.

Praktische informatie

Wanneer? woensdag 6 november 2024, om 19u30

Waar? leslokaal 0.4 (Blandijnberg 2, 9000 Gent)

Prijs? gratis voor leden van het Griekenlandcentrum, UGent studenten (m.u.v. PhD-studenten) en scholieren. Anderen betalen €5 aan de kassa.

! Opgelet: deze lezing wordt in het Engels gegeven !

Voorsmaakje

Cyprus gedenkt dit jaar 50 jaar opdeling van het eiland. Het zuiden en noorden worden sinds de zomer van 1974 fysiek gescheiden door een demarcatiezone (de zgn. ‘Green Line)’, maar de wortels van het versteende (en onoplosbaar lijkende) conflict gaan veel verder terug. Vanaf het begin van de 20e eeuw was de Grieks-Cypriotische bevolking in de ban geraakt van enosis, het streven tot aansluiting bij het 'moederland' Griekenland. Maar het Britse koloniale bestuur (sinds 1878) liet hiervoor geen ruimte. Toenemende etnische spanningen met de Turks-Cyprioten, die het eiland liever opgedeeld zagen (taksim) in een Turks en een Grieks deel, leidden in de jaren ’50 tot een explosieve situatie.

Met de onafhankelijkheid van de Republiek Cyprus in 1960 hoopten Groot-Brittannië, Griekenland en Turkije het probleem op te lossen, maar tevergeefs. Etnisch geweld bleef het eiland teisteren. Toen het kolonelsregime in Griekenland in 1974 de Cypriotische president en aartsbisschop Makarios middels een coup trachtte af te zetten – en zo effectief alsnog enosis probeerde te bewerkstelligen) greep het andere 'moederland' Turkije in. Na twee opeenvolgende militaire interventies bezette het een derde van het eiland, een situatie die nog altijd voortbestaat. Een VN-vredesmissie is nog steeds actief op Cyprus en Nicosia blijft de laatste verdeelde hoofdstad van Europa. Een oplossing voor het conflict lijkt verder weg dan ooit, mede vanwege de grote geopolitieke belangen.

In deze lezing doet Patrick Gouw het ontstaan, verloop én de toekomst van de ‘Cyprus-kwestie’ uit de doeken.

Over de spreker

Dr. Patrick Gouw is historicus en verbonden aan de Universiteit Leiden. Hij is gespecialiseerd in de Klassieke Oudheid, maar ook in de (vroeg)moderne geschiedenis van Griekenland en Cyprus. Daarnaast begeleidt hij jaarlijks diverse culturele groepsreizen naar het Middellandse Zeegebied en is hij redacteur van het tijdschrift Lychnari. Verkenningen in het Griekenland van nu.

Praktische informatie

Wanneer? woensdag 11 december 2024, om 19u30

Waar? leslokaal 0.4 (Blandijnberg 2, 9000 Gent)

Prijs? gratis voor leden van het Griekenlandcentrum, UGent studenten (m.u.v. PhD-studenten) en scholieren. Anderen betalen €5 aan de kassa.

Voorsmaakje

De lezing zal gaan over het leven van de Griekse componist en fenomeen Mikis Theodorakis (1925-2021).

Theodorakis was het symbool van het linkse verzet tegen de Griekse Kolonels die van 1967 tot 1974 aan de macht waren in Griekenland. Gedurende die jaren reisde hij de hele wereld over om met concerten, interviews en geschriften deze strijd onder de aandacht te krijgen en te houden.

De van oorsprong klassieke componist had aan het begin van de jaren 60 in Griekenland een muzikale revolutie ontketend door hoogwaardige teksten te gebruiken voor liederen die in hun ogenschijnlijke eenvoud een groot publiek bere ikten. Vanwege zijn linkse signatuur werd vanaf april 1967 zijn muziek in Griekenland verboden en werd hij na een aantal jaar opgesloten en geïsoleerd te zijn geweest verbannen uit Griekenland.

Pieter Hendriks zal vooral ingaan op de muzikale kant van het leven van Theodorakis maar aangezien deze onlosmakelijk verbonden is met zijn leven en het Griekenland van zijn tijd zullen ook deze zaken niet onbelicht blijven.

Over de spreker

Pieter Hendriks is als bas-bariton werkzaam als solist bij concerten en operavoorstellingen en maakt deel uit van het Groot Omroepkoor. Zijn fascinatie met de muziek van Theodorakis begon op zeer jonge leeftijd en heeft zich over de jaren uitgebreid tot andere Griekse muziekstijlen en componisten. Hij heeft naast muziek van Bach, Mozart, Orff en anderen verschillende werken van Theodorakis gezongen.

Hij is te horen op verschillende cd’s waaronder de King Arthur van Purcell door Barokopera Amsterdam waarvan een door hem gezongen aria te horen was in de Ridley Scott film over Napoleon.

Praktische informatie

Wanneer? woensdag 19 februari 2025, om 19u30

Waar? Auditorium 1 Jan Broeckx (Blandijnberg 2, 9000 Gent)

Prijs? gratis voor leden van het Griekenlandcentrum, UGent studenten (m.u.v. PhD-studenten) en scholieren. Anderen betalen €5 aan de kassa.

Voorsmaakje

Het eiland Sicilië was door zijn strategische positie eeuwenlang een ontmoetingsplaats van verschillende culturen, wat bijvoorbeeld te zien is aan de lokale architectuur en literatuur, die invloeden van verschillende culturen in zich dragen. De Griekse invloed op het eiland begon in de 8e eeuw v. Chr. en is zelfs vandaag de dag nog merkbaar. In het eerste deel van de lezing geef ik eerst een chronologisch overzicht van de Griekse aanwezigheid op Sicilië, met een bijzondere focus op de laatantieke en middeleeuwse perioden. Daarna geef ik enkele voorbeelden van Siciliaans-Griekse literatuur uit de late oudheid en middeleeuwen waarin specifieke Siciliaanse kenmerken duidelijk zichtbaar zijn.

In het tweede deel bespreek ik enkele Heiligenlevens van Siciliaans-Griekse heiligen, geschreven in de late oudheid en middeleeuwen. Deze teksten vormen een interessante collectie omdat zowel hun Siciliaanse als Byzantijnse achtergronden duidelijk zichtbaar zijn, met referenties aan historische figuren, plaatsen en gebeurtenissen. Daarnaast worden ze gekenmerkt door een opmerkelijk groot aantal creatieve en imaginaire elementen. Deze aspecten van de Heiligenlevens zullen in de lezing aan bod komen en in hun Siciliaanse context worden geplaatst.

Over de spreker

Emma Huig is doctoraatsstudent aan de Universiteit Gent. Haar onderzoek gaat over Italo-Griekse hagiografie en de manier waarop geloofwaardigheid wordt geconstrueerd in deze teksten.

Praktische informatie

Wanneer? woensdag 23 april 2025, om 19u30

Waar? leslokaal 0.4 (Blandijnberg 2, 9000 Gent)

Prijs? gratis voor leden van het Griekenlandcentrum, UGent studenten (m.u.v. PhD-studenten) en scholieren. Anderen betalen €5 aan de kassa.